Wy noście Czamary powstańskie, i starsi, i młodsi; bo wszyscy jesteście żołnierzami powstania Ojczyzny – Księga narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego Adam Mickiewicz.
Na zdjęciu z zespołu 71, Archiwum Ordynacji Zamojskiej ze Zwierzyńca (sygnatura 35/71/0/11/4) widzimy Marię z Lubomirskich Władysławową Tyszkiewiczową. Zdjęcie pochodzi z okresu 1880-1910. Kobieta ma na sobie strój popularny od czasu żałoby narodowej z lat 1861-1966. Góra sukni jest udekorowana szamerunkiem nawiązującym do czamary powstańczej, dół jest prosty w formie odwróconego kielicha. Czapka ma obszycie z baraniego futra tak jak czapka konfederatka. Na ręku widzimy bransoletki przypominające łańcuchy/kajdany.
Żałoba Narodowa to okres przypadający na lata 1861-1866. Manifestacją uczuć patriotycznych był w tym czasie m.in. strój utrzymany przede wszystkim kolorze czarnym, ale także szarym, białym i fioletowym. Suknia miałaby być prosta w kroju i uboga w ozdoby. Często dodatkami były czapka rogatywka, czy pas krakowski. Ciemne kostiumy zdobiła żałobna biżuteria wykonana z tanich materiałów. Do najpopularniejszych motywów należały: bransoletki przypominające kajdany, krzyż, serce, kotwica, korona cierniowa czy orzeł w koronie. Wojna władz carskich z żałobnymi strojami rozpoczęła się w 1863 roku. W październiku ogłoszono ukaz zabraniający ich noszenia pod karą wysokiej grzywny lub aresztu. W czarnych strojach mogły chodzić tylko kobiety, które uzyskały specjalne urzędowe pozwolenie. Dostać je można było tylko wówczas, gdy udowodniło się niedawną śmierć rodziców lub małżonka. W odpowiedzi na te ograniczenia kobiety zaczęły ubierać się w stroje szare, a kiedy i szarość została zakazana, przywdziewały suknie brązowe, fioletowe. Żałoba narodowa została oficjalnie odwołana w 1866 roku, po ogłoszeniu przez cara Aleksandra II amnestii dla powstańców styczniowych jednak suknie patriotyczne, wzorowane na stroju narodowym męskim Polki nosiły przez cały okres zaborów.
Czamara (pers. dżamera, czamera, niem. Tschamare z arab. samur – kożuch) – męskie okrycie wierzchnie pochodzenia węgierskiego, noszone od XVI wieku. W XIX w. była uważana za polski strój narodowy i patriotyczny. W czasie powstania styczniowego noszona jako mundur.
71, Archiwum Ordynacji Zamojskiej ze Zwierzyńca, seria 11, sygn. 4
MAP
380.
